Şili’de üzerinden 40 yıl geçmişken Pinochet darbesinin cezasızlığı sona ermeli

Uluslararası Af Örgütü General Augusto Pinochet’nin yönetime el koymasının 40. yılının hemen öncesinde bir açıklama yaparak General’in acımasız rejimi sırasında kaybolanların akrabalarının ve binlerce işkence mağdurunun hala gerçeklere, adalete ve tazminata erişiminin engellendiğine dikkat çekti.

Uluslararası Af Örgütü Amerikalar Şubesi Direktör Yardımcısı Guadalupe Marengo “Askeri darbenin üzerinden 40 yıl geçmişken Şili’de hala adalet, gerçekler ve tazminat arayışının engelleniyor olması kabul edilemez. İnsan hakları ihlallerini gerçekleştirenlere yönelik bir af yasası, bu insanları kovuşturmaya tabi tutulmaktan koruyor. Adli muamelelerde hala uzun ertelemeler söz konusu ve cezalar işlenen suçların ağırlığını yansıtma konusunda başarısız” diye konuştu.

Resmi rakamlara göre yaklaşık 40,000 kişi 1973-1990 arasında Şili’de yasa dışı bir şekilde gözaltına alındı ya da işkence gördü. 3,000’den fazla kişi öldürüldü ya da kaybedildi.

1978’de geçen af yasası 11 Eylül 1973 ila 10 Mart 1978 arasında insan hakları ihlali gerçekleştirenleri cezai mesuliyet kapsamı dışı tuttu.

Bazı içtihatlar af yasasının uygulanmasını engellese de, yasanın süregelen varlığı Şili’nin uluslararası insan hakları yükümlülükleri ile uyuşmamakta.

Uluslararası Af Örgütü Şili Şubesi Direktörü Ana Piquer “Şili yetkilileri geçmişte gerçekleştirilen ağır ve geniş çaplı ihlallerin mirası ile mücadele etmeli. Varlığı Pinochet rejiminin binlerce mağdurunun ve akrabalarının suratında patlayan bir tokat olan af yasasını derhal feshetmeliler. Aynı zamanda bütün insan hakları ihlallerinin umumi mahkemelerde görülmesini de güvence altına almalılar” dedi.

Bugüne kadar en az 262 kişi insan hakları ihlalleri sebebiyle mahkûm oldu ve 1,100’den fazla açık adli muamele bulunuyor.

Marengo “Birçok mağdur, mağdurların aileleri ve birkaç cesur savcı ve avukatın mücadelesi sayesinde bu suçların sorumlusu olan bazıları adalet önüne çıkarılabildi. Şimdi yetkililerin bu kadar ağır ihlallerin yeniden yaşanmamasını güvence altına alacak reformlar yapması zamanı” dedi.

Binlerce aktivistin katıldığı bir imza kampanyası ile Uluslararası Af Örgütü, Şili yetkililerinden ülkedeki insan hakları ihlallerini gerçekleştirenleri koruyan engellere bir son verme çağrısında bulunuyor.

Son birkaç aydır, Uluslararası Af Örgütü dilekçe yoluyla 25.000'in üzerinde imza topladı.

Uluslararası Af Örgütü bu imza kampanyası ile Şili yetkililerine 1978’de yürürlüğe giren, insan hakları ihlalleri gerçekleştirenlere af sağlayan kanunu ve insan hakları ihlallerinin faillerine af sağlayan diğer tedbirlerin yürürlükten kaldırılması; Şili’deki askeri personel ve güvenlik güçlerinin gerçekleştirdiği insan hakları ihlallerinin soruşturulması ve bu kişilerin sivil mahkemelerde yargılanması için reformlar yapılması; ağır insan hakları ihlallerinin tarihi anısını korumayı amaçlayan girişimleri destekleme ve güçlendirme ve tüm politika ve programlarda insan haklarını ön planda tutma konusunda çağrıda bulunmaktadır.

İmza kampanyası Eylül ayının sonuna kadar sürecektir.

Arka plan 

General Augusto Pinochet liderliğindeki silahlı güçler, 11 Eylül 1973’te Şili’de Salvador Allende başkanlığındaki seçilmiş hükümeti kanlı bir askeri darbeyle devirdi.

Son yıllarda, mahkemeler af yasasına başvurmadı. Ancak, yasanın iç hukuktaki varlığı, Şili’nin uluslararası insan hakları yükümlülükleri ile uyuşmamakta.

1991'de Ulusal Hakikat ve Uzlaşma Komisyonu (Retting Komisyonu) Raporu'nda 2,296 kişinin siyasi nedenlerle öldürüldüğü belgelendi ve bunların arasında binlerce zorla kaybedilme vakası da bulunuyordu. 2004 ve 2005’te Siyasi Hapis ve İşkence Raporu Ulusal Komisyonu (Valech Komisyonu) 28,459 kişinin siyasi sebeplerden tutuklandığını ve çoğunun işkence mağduru olduğunu tespit etmiştir. Komisyon zorla kaybedilme, siyasi öldürmeler, siyasi mahkumiyet ve işkence vakalarını değerlendirmek için 2010’da yeniden açıldı.

Şili’de 1990 ve 1973 yılları arasında resmi olarak kaybedildiği ya da öldürüldüğü kabul edilen toplam insan sayısı 3,216 ve siyasi hapis ve/veya işkence mağdurları ise 38,254 kişidir.

Son yıllarda, daha fazla bağımsızlık ve tarafsızlığı güvence altına almak için geçmişte işlenen bazı suçların adli muamelelerinin askeri mahkemelerden sivil mahkemelere geçişiyle bazı olumlu gelişmeler kaydedilmiştir. Ancak, askeri yargı hala ordu ve güvenlik güçleri tarafından işlenen insan hakları ihlalleri için uygulanmaktadır.