Uluslararası Af Örgütü, 10 Ekim 2025’te 23. Dünya Ölüm Cezası ile Mücadele Günü vesilesiyle, Dünya Ölüm Cezasıyla Mücadele Koalisyonu ve ölüm cezasının kaldırılmasını savunan diğer aktivistler ve örgütlerle birlikte, ölüm cezasının kullanılmaya devam edilmesini kınamakta ve tamamen kaldırılması yönünde atılan adımları desteklemektedir.

2025 yılında şimdiye dek kaydedilen eğilimler, infazların son yıllarda kaydedilen sayılara kıyasla bazı ülkelerde ciddi oranda arttığını gösteriyor. Bu artışın nedenleri arasında, bazı hükümetlerin bir kez daha bu acımasız cezayı bir baskı ve denetim aracı olarak kullanmaya kararlı olduklarını göstermesi yer alıyor. Artışlar, devletin ezici tepkilerini sergilemesi yoluyla yanlış bir güvenlik izlenimi yaratmayı ve siyasi puan toplamayı amaçlayan hatalı söylemler bağlamında meydana geldi. Bu söylemler aynı zamanda, infaz riski altındaki insanların yaşam hakkından keyfi olarak yoksun bırakılmaya karşı korunması için oluşturulmuş uluslararası insan hakları hukuku ve standartları kapsamındaki güvencelerin ve kısıtlamaların açıkça hiçe sayılmasını da güçlendiriyor.

Uluslararası Af Örgütü, istisnasız her durumda ölüm cezasına karşı çıkmaktadır. Bu yıl bazı ülkelerde cezanın kaldırılması yönünde ilerleme kaydedilirken Uluslararası Af Örgütü, bu cezaya hâlâ başvuran tüm devletlere acilen infazları erteleme yasası çıkarma ve ölüm cezasının tamamen kaldırılması yönünde hızlı adımlar atma çağrısını yinelemektedir.

BİRÇOK ÜLKEDE İNFAZLARDAKİ KAYGI VERİCİ ARTIŞ KEYFİLİĞİ ARTIRIYOR

Uluslararası Af Örgütü’nün her yıl kaydettiği küresel toplam infaz sayısı, Covid-19 pandemisi sırasında tarihsel olarak en düşük sayıların kaydedilmesinden bu yana devamlı artmaktadır. Son yıllarda, özellikle de son aylarda ölüm cezasının kullanımı; güvensizliğin, siyasi ve ekonomik istikrarsızlığın ve bazı ülkelerde askeri operasyonların damga vurduğu küresel bağlamda artıyor. Daha geniş anlamda hukukun üstünlüğü ve uluslararası insan hakları hukuku ve standartlarına saygı zayıflarken, infazlarda son dönemde görülen artış, ölüm cezasının hem keyfiliğini hem de siyasi kullanımı ortaya koymaktadır.

2025’in ilk dokuz ayında birçok ülkede kayıtlı infazlar büyük oranda arttı. Bazı ülkelerde yıllık toplam sayılar, 2024’teki toplam sayıları şimdiden geçti, hatta ikiye katladı.

Eylül 2025 sonu itibariyle İran yetkilileri, 2024 yılında kaydedilen vahim bir sayı olan toplam 972 infazı geçerek binden fazla kişiyi infaz etti. Bu, Uluslararası Af Örgütü’nün en az 15 yıldır bir ülkede kaydettiği en yüksek yıllık toplam infaz sayısıdır.^[1]

Suudi Arabistan yetkilileri de bu yıl daha yüksek oranda infaz gerçekleştirdi ve 2024 yılındaki rekor sayıyı (en az 345) geçmeleri muhtemel. ^[2]

2025 yılının ilk dokuz ayında 10 ABD eyaletinde gerçekleştirilen 34 infaz, 2024 yılına kıyasla (25) üçte birin üzerinde oranda bir artışı göstermektedir. Ateşli bir ölüm cezası savunucusu olan Vali Ron DeSantis yönetimindeki Florida’da yetkililer, 13 infaz uygulayarak ulusal toplam sayıdaki kaygı verici artışın başlıca sorumluları oldu.^[3] Ölüm Cezası Bilgi Merkezi’nin izleme raporlarına göre, 30 Eylül 2025 itibariyle bunlara ek dokuz infaz kararı daha yürürlükteydi.^[4] Bu durum, ABD’yi on yılı aşkın süredir kaydedilen en yüksek yıllık toplam infaz sayısına ulaştırarak, bu sayının 2011 ve 2012 yıllarında kaydedilen (her birinde 43) sayılarla eşitlenmesine yol açabilir. Daha da ciddi bir husus, Savaş Bakanlığı’nın altmış yılı aşkın süre sonra ilk kez, askeri infazları yeniden yürürlüğe koyma sürecini başlatmış olmasıdır.^[5]

Uluslararası Af Örgütü’nün topladığı bilgilere göre, Kuveyt yetkilileri 2024 toplamını (altı) neredeyse üç katına çıkararak, Ocak-Eylül 2025 arasında en az ikisi uyuşturucuyla bağlantılı suçlardan olmak üzere en az 17 kişiyi asarak infaz etti. Singapur hükümeti de 8 Ekim’e kadar 12 erkeği asarak infaz ederek, 2024’te kaydedilen sayıyı (dokuz) geçti ve diğer birçok kişinin de her an infaz edilme riski altında olduğu düşünülüyor.^[6]

2025 yılında bugüne dek üç ülke infazlara yeniden başladı: Japonya hükümeti Haziran’da yaklaşık üç yıl aradana sonra ilk infazını gerçekleştirdi^[7], Tayvan’da da ocakta 2020 yılından bu yana ilk kez bir kişi asılarak infaz edildi^[8] ve Birleşik Arap Emirlikleri yetkilileri, şubatta 2021 yılından bu yana bilinen ilk infazı uyguladı.^[9]

Çin, Kuzey Kore ve Vietnam’da ölüm cezası kullanımına ilişkin sayılar, devlet sırrı olarak saklanmaya devam etti; ancak Uluslararası Af Örgütü’nün topladığı bilgiler, bu ülkelerde ölüm cezası kullanımının devam ettiğini ve yalnızca Çin’de infaz edilen kişi sayısının binlerle ifade edildiğini göstermektedir.

Uluslararası hukuk ve standartlar uzun yıllardır ölüm cezasının kaldırılmasını, bu cezaya başvurmayı sürdüren ülkelerde ulaşılması gereken bir hedef olarak belirlemiştir.  Cezanın kaldırılmasını amaçlayan bu vizyon uyarınca, ölüm cezası kullanımındaki artış yaşam hakkının korunmasıyla bağdaşmamaktadır.^[10] Ölüm cezasını hâlâ kaldırmamış olan ülkeler, bu cezayı ancak keyfilikten uzak bir şekilde uygulayabilir.^[11]

Kaygı verici bir husus olarak, ölüm cezası kullanımı son aylarda cezanın keyfiliğini artırır şekilde gitgide siyasileşmektedir. Bu durum; birincisi muhalefetin bastırılmasıyla ve ikincisi devletin suça karşı ezici gücünü gösterme amacı ve güvenlikle ilgili hatalı söylemlerle ilgili olarak iki şekilde kendini göstermektedir.

Uluslararası Af Örgütü suçun niteliği veya koşulları; kişinin suçluluğu, masumiyeti veya diğer nitelikleri ya da devletin infaz gerçekleştirmek için kullandığı yöntem her ne olursa olsun istisnasız her durumda ölüm cezasına karşı çıkıyor.

^[1] Uluslararası Af Örgütü, “İran: Yaşam hakkına yönelik korkunç saldırılar artarken bini aşkın kişi infaz edildi”, 26 Eylül 2025,  https://www.amnesty.org/en/latest/news/2025/09/iran-over-1000-people-executed-as-authorities-step-up-horrifying-assault-on-right-to-life/  

^[2] Uluslararası Af Örgütü, “Suudi Arabistan: Yeni rapor, uyuşturucuyla bağlantılı suçlardan mahkum edilen yabancı uyruklular da dahil infazlardaki kaygı verici artışı ortaya koyuyor”, 7 Temmuz 2025,  https://www.amnesty.org/en/latest/news/2025/07/saudi-arabia-escalation-executions-foreign-nationals-drug-related-offences/

^[3] Independent, “DeSantis set a Florida record for executions. It's driving a national increase” [DeSantis Florida’nın infaz rekorunu kırdı. Bu durum ulusal artışı tetikliyor], 2 Ağustos 2025, https://www.independent.co.uk/news/ron-desantis-florida-donald-trump-supreme-court-tallahassee-b2800743.html

^[4] Ölüm Cezası Bilgi Merkezi, “2025’te Ölüm Cezası Kararlarının Sonuçları”, Son güncelleme tarihi: 30 Eylül 2025, https://deathpenaltyinfo.org/executions/upcoming-executions/outcomes-of-warrants/outcomes-of-death-warrants-in-2025

^[5] Fox News, “Pentagon seeks Trump approval for first US military execution in 60 years following Fort Hood mass shooting” [Pentagon, Fort Hood silahlı saldırı olayından sonra ABD’nin 60 yıldır ilk askeri infazı için Trump’tan onay bekliyor], 24 Eylül 2025, https://www.foxnews.com/politics/pentagon-seeks-trump-approval-first-us-military-execution-60-years-fort-hood-mass-shooting

^[6] Uluslararası Af Örgütü, “Singapur: Ek Bilgi: Temyiz Başvurusunun Reddedilmesinin Ardından Pannir Selvam Pranthaman İnfaz Riski Altında” (ASA 36/0281/2025), 11 Eylül 2025,  https://www.amnesty.org/en/documents/asa36/0281/2025/en/;
Uluslararası Af  Örgütü, “Singapur: Malezyalı erkeğin uyuşturucu nedeniyle acımasızca ve hukuka aykırı olarak infaz edilmesi bir kez daha infazları erteleme yasasının aciliyetini gösteriyor” (ACT 50/0341/2025), 27 Eylül 2025,  https://www.amnesty.org/en/documents/act50/0341/2025/en/

^[7] Uluslararası Af Örgütü, “Japonya: Acımasız infaz, ülkenin insan hakları sicilinde bir kara lekedir”, 27 Haziran 2025, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2025/06/japan-cruel-execution-a-stain-on-countrys-human-rights-record/

^[8] Uluslararası Af Örgütü, “Tayvan: 2020’den bu yana ilk infaz, utanç verici bir gerilemedir”, 16 Ocak 2025,  https://www.amnesty.org/en/latest/news/2025/01/taiwan-first-execution-since-2020-a-shameful-setback/

^[9] The Hindu, Two of three Indian nationals executed in UAE buried, says MEA [Dışişleri Bakanlığı, BAE’de infaz edilen Hindistan uyruklu üç kişiden ikisinin defnedildiğini açıkladı], 6 Mart 2025, https://www.thehindu.com/news/national/burial-of-executed-up-woman-conducted-in-abu-dhabi/article69298917.ece

^[10] BM İnsan Hakları Komitesi, 36. Genel Yorum, Madde 6: Yaşam Hakkı, BM Belge No: CCPR/C/GC/36, 3 Eylül 2019, para.50.

^[11] BM İnsan Hakları Komitesi, 36. Genel Yorum, Madde 6: Yaşam Hakkı, BM Belge No: CCPR/C/GC/36, 3 Eylül 2019, para.12; Yargısız ve Keyfi İnfazlara İlişkin BM Özel Raportörü’nün raporu, BM Belge No: A/69/265, para.102-103.