Uluslararası Af Örgütü bugün bir açıklama yayımlayarak, Rusya’nın Ukrayna’nın Harkov şehrine gerçekleştirdiği gelişigüzel bombardımanda yüzlerce sivilin öldürüldüğünü belirtti. Saldırıda yaygın olarak yasaklı misket bombaları ve hedef hassasiyeti olmayan roketler kullanıldı.

“Herkes her an ölebilir”: Rusya güçlerinin Ukrayna, Harkov’da gerçekleştirdiği gelişigüzel saldırılar başlıklı yeni rapor, Rusya güçlerinin, Şubat sonunda işgalin başlamasından bu yana Harkov’da sivillerin yaşadığı mahalleleri acımasızca bombaladığını ve geniş çaplı yıkıma ve ölümlere neden olduğunu belgeliyor.

Uluslararası Af Örgütü kapsamlı araştırması sırasında, Rusya güçlerinin defalarca 9N210/9N235 misket bombaları ve serpme mayınlar kullandığını gösteren kanıtlara ulaştı. Bu silahlar gelişigüzel etkileri nedeniyle uluslararası sözleşmelerle yasaklanmıştır.

Siviller gıda ve ilaç alırken bile hedef oldular

Uluslararası Af Örgütü Kriz Müdahale Kıdemli Danışmanı Donatella Rovera konu hakkındaki açıklamasında, “Harkov sakinleri son aylarda hiç durmadan gelişigüzel saldırılara uğradı. Saldırılarda yüzlerce sivil öldürüldü, binlercesi ise yaralandı” dedi. Rovera, sözlerini şöyle sürdürdü:

“İnsanlar evlerinde ve sokaklarda, çocuk parklarında ve mezarlıklarda; insani yardım sırasında beklerken veya gıda ve ilaç alışverişi yaparken öldürüldü. Yasaklı misket bombalarının defalarca kullanılması şoke edicidir ve sivillerinin hayatının tamamen hiçe sayıldığının bir diğer göstergesidir. Bu korkunç saldırılardan sorumlu olan Rusya güçleri yaptıklarından ötürü hesap vermeli, saldırılarda zarar gören kişilere ve ailelerine eksiksiz tazminat sağlanmalıdır.”

Harkov Bölgesel Askeri İdaresi’nin Sağlık Servisi, Uluslararası Af Örgütü’ne, çatışmalar başladığından bu yana Harkov bölgesinde 606 sivilin öldürdüğünü, 1.248 sivilin yaralandığını bildirdi. Uluslararası Af Örgütü’nün araştırdığı saldırıların çoğu, geniş alanlarda çoklu zararlar yarattı.

Rusya, Misket Bombalarının Yasaklanmasına İlişkin Sözleşme ve Anti-Personel Mayınlarının Yasaklanmasına İlişkin Sözleşme’ye taraf değildir; fakat uluslararası insancıl hukuk, gelişigüzel saldırıları ve doğası gereği gelişigüzel silahların kullanımını yasaklar. Sivillerin ölmesine veya yaralanmasına ya da sivil yapıların zarar görmesine yol açan gelişigüzel saldırılar gerçekleştirmek savaş suçudur.

Çocuk parkına saldırı yapıldı: Eve gidelim baba, annem öldü

1,5 milyon kişinin yaşadığı Harkov’a yönelik bombardıman, Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle eş zamanlı olarak 24 Şubat’ta başladı. Şehrin kuzey ve doğu bölgelerinde sivillerin yaşadığı mahalleler bombardımanların izlerini taşıyor.

15 Nisan’da, Rusya güçleri Industrialni bölgesindeki Myru Sokağı’na ve civarına misket bombaları ateşledi. En az dokuz sivil öldürüldü, çocuk dahil 35’in üzerinde kişi ise yaralandı. Harkov 25. Klinik Hastanesi’nin doktorları, Uluslararası Af Örgütü’ne, yaralıların vücutlarından çıkardıkları metal parçaları gösterdi. Bunlar arasında, 9N210/9N235 misket bombalarında bulunan çelik çubuklara ait ayırt edici parçalar da vardı.

53 yaşındaki hemşire Tetiana, çok sayıda misket bombası patladığında yaşadığı binanın girişinde duruyordu. Uluslararası Af Örgütü’ne şunları aktardı, “Aniden her yerden fişek sesleri gelmeye başladı, bir sürü fişek, her tarafta. Patlamaların olduğu yerlerden siyah dumanlar çıktığını gördüm. Yere yattık ve kendimizi korumaya çalıştık. Komşumuzun oğlu, 16 yaşındaki Artem Şevşenko oracıkta öldü. Babasının kalçası parçalandı ve bacağına şarapnel yarası aldı. Patlamaların ne kadar sürdüğünü söylemek zor; bir dakika bir ömür gibi gelebiliyor.”

Civardaki bir oyun parkında, 41 yaşındaki Oksana Litvinyenko, eşi İvan ve dört yaşındaki kızıyla yürürken çok sayıda misket bombasının patlaması sonucunda ağır yaralandı. Şarapnel parçaları sırtından, göğsünden ve karnından girerek ciğerlerini ve omurgasını deldi. Oksana 11 Haziran’da trajik şekilde hayatını kaybetti. Öğleden sonra meydana gelen saldırı sırasında diğer çok sayıda aile de çocuklarıyla birlikte parktaydı.

İvan, 26 Nisan’da, yaşadıklarını Uluslararası Af Örgütü’ne şu sözlerle anlattı: “Birden bir parlama gördüm. Kızımı kucakladım ve onu ağaca yasladım, ağaçla vücudum arasında korunması için üzerine kapandım. Çok duman vardı, hiçbir şey göremiyordum. Sonra etrafımdaki duman dağıldı, yerde yatan insanlar gördüm. Eşim Oksana da yerde yatıyordu. Kızım annesinin yerde kanlar içinde yattığını görünce, ‘Eve gidelim, annem öldü, insanlar öldü’ dedi. Şoktaydı, ben de şoktaydım. Eşim iyileşecek mi bilmiyorum, doktorlar bir daha yürüyebilecek mi ya da konuşabilecek mi, net bir şey söyleyemiyorlar. Dünyamız alt üst oldu.”

Bir ay yoğun bakımda kaldıktan sonra Oksana’nın durumunda çok az bir iyileşme olmuştu ancak aldığı yaralar nedeniyle 11 Haziran’da hayatını kaybetti. Uluslararası Af Örgütü araştırmacıları çocuk parkında 9N210/9N235 misket bombalarına ait ayırt edici kanatçıklar, metal saçmalar ve diğer parçalar buldu. Beton zeminde, buna benzer silahların patlaması sonucunda oluşması beklenen hasarla uyumlu çok sayıda küçük çukur da görülüyordu.

İnsani yardım kuyruğu hedef alındı

24 Mart sabahı, Akademika Pavlova metro istasyonu yakınında, yüzlerce kişinin insani yardım kuyruğunda beklediği bir park yerinde misket bombalarının patlaması sonucunda en az altı kişi öldü, 15 kişi yaralandı.

Saldırı mahalline yakın bir evcil hayvan dükkanında satış yardımcısı olan Valeria Kolişkina, patlamalarda yan taraftaki mağazanın camlarının çökmesi sonucunda bir erkeğin öldüğünü bildirdi. Kolişkina, “Bir erkek hemen mağazanın önünde öldürüldü. Tezgahın arkasında duruyordum, ön camdan metal şarapnel parçaları gelip başımın üzerinden uçtu. Sonra birkaç patlama daha oldu. Herkes paniğe kapıldı. İçerisi insan kaynıyordu. Kendimizi korumak için arka taraftaki depoya koştuk. Çok korkutucuydu, öleceğim sandım” dedi.

Saldırıya tanıklık eden yerel polis memuru Ruslan* ise “Gerçekten korkunç bir durumdu, şarapnel parçaları yağmur gibi yağıyordu” şeklinde konuştu.

Uluslararası Af Örgütü araştırmacıları, 30 tali mühimmat taşıyan 220mm’lik Uragan roketinin parçalarını buldu. Parçalar hâlâ asfalt yoldaki çukurda gömülü halde. Araştırmacılar, bölgenin çeşitli yerlerinde 9N210/9N235 misket bombaların ait kanatçıklar ve parçalarla başka çukurlar da buldu.

Diğer iki misket bombası, roketin düştüğü yere yaklaşık 500 metre mesafedeki Kutsal Üçlü Kilisesi’nin çatısına isabet etti. İnsani yardım merkezi olarak hizmet veren kilisede gönüllüler; yaşlılar, engelliler ve hareketi kısıtlı kişiler gibi insani yardım dağıtım noktalarında ulaşmakta güçlük çeken insanlara dağıtılmak üzere yiyecek ve yardım paketleri hazırlıyor. Rahip Petro Loboiko ve Rahip Serhil Andreiviç, Uluslararası Af Örgütü’ne, çatıda patladıktan sonra kilisenin duvarlarından ve kapılarından giren, iki ayrı misket bombasına ait şarapnel parçalarını gösterdi.

İnsanlar kollarını ve bacaklarını kaybetti

12 Mart günü öğleden sonra, 30 yaşındaki yönetici ve anne Veronika Çereviçko, bir Grad roketinin Saltivka semtinde bulunan evinin önündeki çocuk parkına isabet etmesi sonucunda sağ bacağını kaybetti.

Çereviçko yaşadıklarını şöyle anlattı, “Patlama olduğunda bu bankta oturuyordum. Patlamadan hemen önce bir uğultu duyduğumu hatırlıyorum. Sonra hastanede gözümü açtım, bacağım yoktu, sağ bacağım gitmişti. Artık hayatım 12 Mart öncesi ve 12 Mart sonrası şeklinde ikiye ayrılmış durumda. Buna alışacağım. Henüz alışamadım; sık sık ayağımı kaşımak için bacağıma dokunmaya çalışıyorum. Bunu yapanlar hakkında ne söyleyeceğimi bilmiyorum. Onları hiçbir zaman anlayamayacağım.”

26 Nisan sabahı aynı semtte bir dizi misket bombasının patlaması sonucunda üç kişi öldürüldü, altı kişi yaralandı. 57 yaşında kanserden hayatta kalan Olena Soronika patlamada her iki bacağını kaybetti. Yaşadığı binanın önünde insani yardım paketlerinin getirilmesini beklerken düşen bir bombanın sesini duydu ve binanın girişine doğru kaçtı. Patlamanın ardından Olena bilincini kaybetti, ambülansta gözünü açtı ve bir bacağını kaybettiğini fark etti. Daha sonra hastaneye götürüldü, diğer bacağı da burada kesildi. Şu an Ukrayna’nın batısında, Avrupa’da başka bir ülkedeki bir rehabilitasyon merkezine götürülmeyi bekleyen Olena, “Kanserle mücadeleden sonra şimdi de bacaklarım olmadan hayatımı sürdürmeyi öğrenme mücadelesi vermem gerekiyor” dedi. 

Güdümsüz topların 100 metreden fazla hata payı vardır. Binalar arasında birkaç metreden fazla mesafenin olmadığı sivil yerleşimlerde bu gibi hataların sivillerin hayatına mâl olacağı, yaygın tahribat yaratacağı ve sivil altyapıya zarar vereceği neredeyse kesindir.

Ukrayna güçlerine gelince, sıklıkla sivillerin yaşadığı mahallelerden saldırı yaparak bu bölgelerdeki sivillerin hayatlarını tehlikeye atıyorlar. Böyle bir uygulama uluslararası insancıl hukukun ihlalidir; ancak yine de Rusya güçlerinin defalarca gerçekleştirdiği gelişigüzel saldırıları hiçbir şekilde haklı göstermez.

Metodoloji

Uluslararası Af Örgütü araştırmacıları Harkov’da Nisan ve Mayıs aylarında 14 gün boyunca (en az 62 kişinin öldürüldüğü, en az 196 kişinin ise yaralandığı) 41 saldırıyı inceledi ve saldırılardan hayatta kalanlar, öldürülen kişilerin yakınları, görgü tanıkları ve yaralıları tedavi eden doktorlar dahil 160 kişiyle görüşmeler gerçekleştirdi. Araştırmacılar, saldırı mahallinden başta silah kalıntıları olmak üzere maddi kanıtlar topladı ve bunlarla birlikte bir dizi dijital materyali inceledi.

Uluslararası Af Örgütü’nün Ukrayna’daki savaş sırasında işlenen insan hakları ve uluslararası insancıl hukuk ihlallerine ilişkin devam eden belgeleme çalışmalarına buradan ulaşılabilir.

*Bazı soyadları güvenlik gerekçesiyle açıklanmamıştır.