Cumartesi Anneleri’nin 700. buluşmasına katıldıkları için “kanuna aykırı toplantı ve yürüyüşlere silahsız katılarak ihtara rağmen kendiliğinden dağılmama” suçlamasıyla yargılanan 46 kişinin İstanbul 21. Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılandıkları davanın ilk duruşması 25 Mart 2021’de görüldü.

Yargılanan kişi sayısının fazlalığı nedeniyle 33. Ağır Ceza Mahkemesi salonunda görülen duruşmada salon kapasitesi yetersiz kaldı. Salon kapısının önündeki alanın yargılanan hak sahipleri, avukatları, basın mensupları ve uluslararası gözlemcilerle dolu olduğu görüldü.

Duruşma öncesinde bir savunma avukatı, yargılanan kişilerden sekizinin ifadesinin, bu duruşmada alınacağını paylaştı. Duruşma salonuna yalnızca bu kişiler ve avukatlarının çağrılacağı söylendi. Daha sonra güvenlik personelinin, “sanıklar gelsin” demesi üzerine, salonun kapısı önünde kısa süreli izdiham yaşandı. Yargılananlar ve avukatlarının girmesinden sonra izleyiciler içeri alındı. İzleyicilerin bir kısmının dışarıda kaldığı ve salona giremediği görüldü.

Yargılama

Yargılanan Maside Ocak, Ali Ocak, Faruk Eren, Ali Yiğit Karaca ve Rober Koptaş’ın duruşmada hazır bulunduğu görüldü.

Savunma makamından ilk söz alan avukat, İnsan Hakları Derneği (İHD) Başkanı Öztürk Türkdoğan oldu. Türkiye’de 80’li ve 90’lı yıllarda çok sayıda faili meçhul cinayetin işlendiğini ve gözaltına alınma bahanesiyle kaybedilen fazla sayıda insan bulunduğunu söyleyen Türkdoğan, 1995 tarihli Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) araştırma komisyonu raporundaki çeşitli bulgulara değindi. 24. Dönem TBMM’sinde toplumsal barış yollarının araştırılması amacıyla kurulan komisyonun gözaltında kaybedilme gerçeğini gözler önüne serdiğini ifade etti. Cumartesi Anneleri ve İHD’nin İstanbul Şubesi’nin Şubat 2011’de dönemin Başbakan’ı Erdoğan ile bir görüşme gerçekleştirdiğine dikkat çekti.

“Kanuna göre yasak kararının 24 saat önceden tebliğ edilmesi gerekiyor. Tebliğ müdahaleden sonra gerçekleşti. Yasaklanma kararı ve toplantıdan önce tebliğ edilmemesi kanuna aykırı. Önceki AİHM yargıcı Rıza Türmen'in yasaklamaya ilişkin bir görüşü var (…).

Adalet arayan annelerin adalet arama eyleminin engellenmesi ve onlara dava açılması adalet duygusunu zedelemiş ve vicdanları yaralamıştır.”

Savunmalar sırasında salonun eşiğindeki güvenliklerin eşik dışından duruşmayı izlemeyi çalışan kişilerin görüş açısını kapatması üzerine hakim güvenlik görevlilerini şu ifadelerle uyardı, “Güvenlik görevlisi arkadaşlar vatandaşın görmesine engel olmasın.”

Hakim, avukat Türkdoğan’ın iddiasının Beyoğlu Kaymakamlığı’na sorulmasına karar verdi.

Yargılanan Hak Sahiplerinin Savunmaları

İddianamedeki suçlamalar hakkında beyanda bulunan ilk kişi; yakasında kaybedilen yakını Hasan Ocak’ın resmiyle kürsüye gelen Maside Ocak oldu.

“Boynumda gördüğünüz kişi benim abim Hasan Ocak. 26 yıl önce tam da bu günlerde, kapı kapı dolaşıp abimin nerede olduğunu soruyorduk. Bizim bu arayışımız sırasında abimden önce kaybedilen insanlarla da bir araya geldik. Abimin gözaltında olduğunu reddediyorlar ama abimi gözaltında gören iki tanık vardı.

Bizim başvurularımız sonuçsuz kaldı. Her yere gittik. Her yere ulaştık. Ama abimden bir iz bulamadık. Abimin cansız bedenine ait bir fotoğrafa ulaşabildik. Siz bu fotoğrafı görüyorsunuz ama ben abimin paramparça edilmiş fotoğrafını görüyorum.

Abim Beykoz'da bulunmuş. Abimin saatinin ve ayakkabı bağcıklarının olmadığı yazılıydı.

Biz 26 yıldır abimin gözaltına alınıp kaybedildiğine ilişkin, yasalarda sorumluluğu olanları mahkeme önüne çıkaramadık. Adli Tıp Kurumu raporuna göre abim ağır işkencelerden sonra tel veya iple boğulmuştu. Bununla ilgili ne kadar başvuru yaptıysak hiçbirinden cevap alamadık.”

Yaptıkları başvuruların takipsizlik (kovuşturmaya yer olmadığı) kararlarıyla sonuçlandığını söyleyen Ocak, “Türk polisinin işkence yapmayacağına olan inancımla bu kararı verdim diyen” diyen savcıların bulunduğuna dikkat çekti.

“26 yılda her cumartesi bir araya geldiğimiz abiler, ablalar ve kardeşlerle bir aile olduk. Orada biz acılarımızı birlikte yaşadık. Birbirimizin düğününe birlikte gittik. Berfo Anne’nin tabutunu Galatasaray Meydanı’nda hep birlikte taşıdık.

Bir mezar istemek bir ülkede nasıl suç olabilir? Ben bu u anlamakta zorluk çekiyorum.

Yasaları sizler biliyorsunuz, bizler de haklarımızı biliyoruz. Ama öyle bir şey yaşıyoruz ki ne sevdiklerinize ulaşabiliyoruz ne de haklarımızı kullanabiliyoruz.

“Adalet mülkün temeli” de bu adalet neden bize gelmiyor?

 O zaman 19 yaşındaydım şimdi 45 yaşındayım. 699 hafta boyunca her cumartesi gittim. Hep oradaydım. Orada yasalara aykırı hiçbir şey yapılmadı. Öztürk Bey’in dediği gibi darbe teşebbüsü ertesinde de OHAL'de de oradaydık. Beşiktaş'ta patlayan bombada da yandık. Suruç'ta da yandık. Birbirimize yaslanıp ağlarken bir karıncayı dahi incitmedik Taksim'de patlayan bombadan sonra Galatasaray Meydanı’na gelen herkesin yükümlülüğünü alma sorumluluğunu hissettiğimiz için oraya giren herkesin üzerinin aranması yönünde görüş de bildirdik.

Bize yasağa dair bir tebliğ ulaşmadı. Bize şifahen söylenen, yasaklandığıydı.

Etrafımız sarıldı. Biz orada annelerimizi bile koruyamadık. Kulağı duymayan ağabeyimin 'kulaklığım nerede?' diye bağırdığını gördüm. Yeğenimin orada sürüklendiğini gördüm.”

Ocak’ın beyanlarının ardından avukat Öztürk beraat talebini tekrarladı.

Kürsüye Ali Ocak geldi. 26 yıldır bu tür suçların açığa çıkarılması için her hafta adalet talebiyle Galatasaray Meydanı’nda buluştuklarını söyleyen Ocak, “Hiçbir devlet makamı bizim bu buluşmamızda bir suç tespit edemedi. Birçok mahkemede de bu tür olaylarda devletin etkin soruşturma yapmamak nedeniyle kusurlu bulunduğu açıktır” dedi.

“Hukuksuz ve sadece suçluları gizlemeye yönelik bu iddiaları reddediyorum.

Dağılın çağrısını, yasağı duymadım. Bir grup annemiz köşeye sıkıştırılmıştı. Güvenlik görevlileri şiddetli şekilde saldırdı. Saldırıya uğrayan bizdik. Bize dava açılması o saldırıyı gizlemek içindir.”

Kürsüye gelen Maside Ocak “O gün etrafımız sarıldığında yaşlı annelerimiz yanımızdaydı. Biz onları çıkaramadan yaka paça sürükleyerek çıkarttılar” dedi.

Yargılanan bir sonraki hak sahibi Faruk Eren kürsüye geldi.

“Ben de bir kayıp yakınıyım. Elmas Eren’in oğluyum. Kayıp yakını ne demek onu anlatmak istiyorum. Kardeşim, abim Hayrettin Eren 21 Kasım 1980’de gözaltına alındı. Alındığı anın ve gözaltı sürecinin birçok tanığı olmasına rağmen devlet ‘biz böyle birini gözaltına almadık’ dedi. Abim o tarihten beri gözaltında. Beklediler önce; gözaltı bitsin. Gözaltı süresi bitti. Abim hala bulunamadı. O zamandan beri Hayrettin Eren kayıp.

Umutla beklediler. Yıllarca annem, ölene kadar, abimin elbiselerini yarın gelecekmiş gibi tuttu. Bu devlet öyle bir devlet. En son “kemiğini verin bari” dediler.

Biz ilk sandık ki sadece bizim başımıza geldi. Sonra fark ettik ki gözaltı alınanların bir kısmı çıkmıyor. Eylem başladıktan bir süre sonra biz de gittik. Annem de gitti oraya. Şaşırdı, bu kadar insan kaybolur mu? Yüzlerce Hakim Bey, yüzlerce…

Dayak yedik gözaltına indik. Hiç vazgeçmedik. İnsan nasıl vazgeçer. 699 hafta orda durduk. Hiçbir sorun çıkmadı. Yaka paça gözaltına alındık. Bir süre tutulup bırakıldık. Kayıp yakınlarının arasında Cumartesi İnsanları var, kolu kırılanlar var. Şiddete uğrayanlar biziz.

Galatasaray Meydanı şu anda Türkiye’nin bir utanç meydanıdır. Sırf annelerden korkuyorlar. İddianamede yazıyor, ‘İnsanlık onuru işkenceyi yenecek’ diye slogan atmışız. Attık. Yine atarız. İşkenceyi mi savunuyor savcı? Bizim amacımız bir daha Türkiye'de insanların kaybedilmemesi, barış ve insan hakları talebiyle oturduk biz orada.

Her seçim dönemi abim için seçmen kağıdı geldi 90 küsür yaşındaki babamı karakola götürdüler askerlik için “oğlun nerde” diye. Adalet arayışımızı bedeli ne olursa olsun sürdüreceğiz. Bedeli ne olursa olsun kayıplarımızın akıbetini sormaya ve adalet aramaya devam edeceğiz.”

Kürsüye gelen bir sonraki hak sahibi Adil Can Ocak oldu.

“Halam ve babam konuştular. Ben de bir kayıp yakınıyım. Kaybedilen Hasan Ocak’ın yeğeniyim. Ben o meydanda büyüdüm. O zaman da talep aynıydı bugün de aynı. Mücadele sonucunda bir naaşa ulaşan aileler ‘Benim çocuğuma ne oldu? Kim bunu yaptı?’ demek için geliyorlar.

Daha önceden, aradaki kesintiden önceki dönemlerde kanuna aykırı toplantı için dava açıldı.”

Hakim “Dava açıldı mı?” sorusunu yöneltti. Salonda bulunan avukat Efkan Bolaç'ın “2008’de bir kez dava açıldı. Beraat ettim” dediği duyuldu. Daha önce, 31 Ocak 2009’da benzer bir davanın açıldığı ifade edildi. Adil Can Ocak devam etti:

“700. hafta şöyle oldu. Erken gittik. 10.00-10.30 arası. Herhangi bir şey yoktu. (…)

Müdahale sırasında bir kayıp yakınının karın boşluğuna yumruk atıldığını, babaannemin sürüklenerek götürüldüğünü gördüm. Asıl şiddete uğrayan biz olduk. Mukavemet göstermedik.”

Kürsüye, yargılanan bir sonraki hak sahibi Cüneyt Yılmaz geldi.

“Kayıp yakını değilim. Hak savunucusuyum. 26 yıldır her cumartesi bu alanda olan kayıp yakınlarının mücadelesine destek veren her vicdanlı insan gibiyim. Bunun bir suç olduğunu düşünmüyorum. 700 haftadan evvel sosyal medyadan bir çağrı yapıldı. Bu çağrıyı yapmayın diye bir engelle karşılaşmadık.

Alanda ilk (gözaltına) alınanlardanım. Polisler bize ‘kolay gelsin’ falan demişlerdi. Daha sonra birdenbire kalkanlarla gelip engellendik.

Benim ve bizim burada olmamızı çok anlamlı bulmuyorum. Çünkü burada bir duygu davası var.

Beşiktaş'ta hayatını kaybeden polisler nedeniyle Cumartesi Anneleri karanfilleri polislere verdiler. Ben ters kelepçeyle sırtıma tekme atılarak gözaltına alındım, küfre maruz kaldım. Bize şiddet uygulayan, dipçikle saldıran polisin yargılanması gerektiğini düşünüyorum.”

Yargılanan sonraki hak sahibi Ali Yiğit Karaca kürsüye geldi.

“İHD’nin 700. hafta çağrısını sosyal medyadan gördüm. CHP İstanbul İl Başkanlığı’nın çağrısıyla eyleme katıldım. Eyleme katılmam benim Anayasal hakkımdır. Burada bu kadar insan hak ve adalet mücadelesi verip kemiklerini ararken buna vicdanım ve adalet duygum el vermedi. İddianameyi kabul etmiyorum. Beraatımı talep ediyorum.”

Kürsüye gelen bir sonraki hak sahibi Rober Koptaş oldu.

“Bir vatandaş olarak oradaydım esasen. Destekçi bile diyemeyeceğim. Cumartesi Anneleri’nin mübarek mücadelesine yeterince destek verebildiğime emin değilim. Bu benim için vicdani bir sorumluluktu. İnsan olmanın gereğiydi. Sosyal medyada gördüm. Yalnız başıma gittim. Gittiğimde, güvenlik görevlilerinin insanlara yönelik neredeyse düşmanca tutumunu gördüm.

Ben gözaltına alındım. Hayatımın ilk gözaltısıydı. Bir grup insanla beraber yerde oturduğumuz sırada gözaltına alındım. Bizler ve bir grup insan, polislerin yaptığı bence haksız durumu protesto etmek üzere orada otururken gözaltına alındık. Otobüste küfür, kaba dayak ve ters kelepçeye maruz kaldık. Bu muamelenin kendisinin yargılanması gerektiğini düşünüyorum.”

Sonraki hak sahibi Deniz Koç kürsüye geldi.

“Yaşam hakkını savunan bir insanım. Devletin insanları koruması gerektiğine inanan bir insan olarak Cumartesi Anneleri’ne destek oldum. Cumartesi Anneleri’nde siyaset yok, alkış çalınmaz, slogan atılmaz. Cumartesi Anneleri’nin tek bir derdi var. Çocuklarının babalarının akıbetini soruyorlar.

Ben o gün oradaydım. Ön sıralarında ‘dağılın’ falan gibi bir şey olmadı. Özellikle kadınların üzerine çullanıldığını gördüm. Sadece ne ele oluyor diye sorarken ben de gözaltına alındım. Gözaltında sonra inanılmaz gayriinsani bir muameleye maruz kaldık. Ben polislerin yargılanmasını beklerken, kendimiz yargılandık.”

Koç’un beyanlarının ardından avukatların beyanlarına geçildi. Avukat Ahmet Cihan söz aldı.

Bu toplantıyı düzenleyen Cumartesi Anneleri’ne katkı sunan İstanbul İHD Kayıplara Karşı Komisyondur. Müvekkillerim zaten bu komisyonun üyesi. (…)

Cumartesi Anneleri 699 hafta boyunca bu meydanda vakur bir tavır sergilediler. Bir avukat olarak değil, bir kayıp yakını olarak duygularıma yenilirsem mazur görülmesini isteyeceğim. 12 Eylül'de kaybedilen Süleyman Cihan'in kardeşiyim.”

Cihan, yargılama konusu etkinliğin bütün kayıpların bulunmasını dile getiren bir etkinlik olduğunu; yargılanan kişilerin 1995’ten beri her cumartesi aynı saatte, saat 10.00’da Galatasaray Meydanı’nda buluştuklarını söyledi.

Avukat Cihan’ın ardından diğer savunma avukatları söz aldı.

Hakim duruşma sonu görüşünü almak üzere sözü savcıya verdi.

Savcılık Mütalaası
Savcılık mütalaası aşağıdaki haliyle mahkeme tutanağına geçirildi:

“Soruşturma aşamasında bu dosyadan ayrılan bir kısım şahıslarla ilgili İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının 2019/31445 soruşturma sayılı dosyanın akıbetinin sorulması için yazılan müzekkereye cevabının beklenmesi ve suça konu gösterinin yapılmasına dair yasaklama kararının düzenleme kurulu başkanına veya bulunamadığı taktirde üyelerden birine tebliğine dair bilge veya tutanağın bulunup bulunmadığının Beyoğlu Kaymakamlığı'na müzekkere ile sorulması,

Dinlenmeyen sanıkların dinlenmesi, tebligat yapılamayan sanıklara yeniden adreslerine tebligat gönderilmesi, mazeret sunan avukatların mazereti kamu adına talep ve mütalaa olunur.”

Karar
1) Savcılığın ayrılan dosya hakkında akıbetin sorulması için yazılan müzekkere cevabının beklenmesine,
2) Cumartesi Anneleri'nin 700. buluşmasının yasaklanmasına dair kararın "düzenleme kurulu başkanına veya bulunmadığı taktirde üyelerden birine" tebliğine dair belge veya tutanağın bulunup bulunmadığının Beyoğlu Kaymakamlığı'na müzekkere ile sorulmasına,
3) İddianamenin tebliğ edilemediği dört sanığın ikisinin açık adreslerinin tespiti için kolluğa müzekkere yazılmasına, ikisinin adreslerini bildirmelerinin avukatlarından istenmesine,
4) Olay tutanağında yasaklama kararının yazılı olarak tebliğ edildiği belirtilen "Gülseren Yoleri'ye yazılı tebligat yapıldığına dair belgenin soruşturmayı yapan kolluktan müzekkere ile istenmesine",
5) Bu duruşmada dinlemeyen yargılanan hak sahiplerinin gelecek duruşma tarihinden ve saatinden haberdar edilmek üzere adlarına davetiye çıkarılmasına,
6) Bir başka sanık hakkında "uygulanma ihtimaline binaen TCK'nın 58. maddesinden ek savunmasının da alınmasına",
7) Gelecek celseye adliyedeki en büyük duruşma salonlarından birinin tahsisinin istenmesine,
8) Duruşmada kaydedilen beyanlarının çözümünün yapılması için bilirkişiye verilmesine karar verildi.

Bir sonraki duruşma 12 Temmuz 2021 saat 10.00'da görülecek.

Cumartesi Anneleri’nin 700. buluşmasına katıldıkları için “kanuna aykırı toplantı ve yürüyüşlere silahsız katılarak, ihtara rağmen kendiliğinden dağılmama” suçlamasıyla yargılanan 46 kişinin davasında ikinci duruşma, 12 Temmuz 2021’de İstanbul 21. Asliye Ceza Mahkemesi’nde görüldü.

Duruşma 2 saat 40 dakikalık gecikmeyle başladı.

İzleyiciler
Duruşmayı CHP ve HDP’den beşer milletvekili izledi. Basından Dokuz8Haber, Sözcü Gazetesi, Mezopotamya Haber Ajansı, Etkin Haber Ajansı ve Gazete Duvar; sivil toplum kuruluşlarından Türkiye İnsan Hakları Vakfı (THİV) Hafıza Merkezi ve Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) duruşmayı izledi. Ayrıca Ankara, Diyarbakır, İstanbul ve Van barolarından temsilciler de duruşmada hazır bulundu.

Yargılama
Yoğun ilgi gören duruşma, adliyenin en büyük iki salonundan birinde görüldü. Ancak duruşmada beyanda bulunan, yargılanan hak sahipleri ve avukatların sesi, izleyici sıralarının en önünden bile güçlükle duyulabildi.

Söz alan İnsan Hakları Derneği (İHD) Başkanı avukat Öztürk Türkdoğan, hakimin savunmaların kısa tutulması yönündeki talebi hakkında, “Siz zamandan dolayı savunmaların kısa tutulmasını istediniz ama biz de iki buçuk saattir bekliyoruz” diyerek tepkisini gösterdi.

Söz alan ikinci avukat Jiyan Tosun, yargılama konusuyla ilgili AİHM ve Anayasa Mahkemesi içtihatlarını sıralarken sözü, “talebinizi alalım” diyen mahkeme başkanının müdahalesiyle kesildi.

İlk söz alan yargılanan hak sahibi Besna Tosun sözlerine 19 Ekim 1995’te kaybedilen Fehmi Tosun’un kızı olduğunu söyleyerek başladı. Babasının; annesi, kardeşleri ve komşularının gözleri önünde evinin önünde üç sivil polis tarafından kaçırılışını ayrıntılarıyla anlattı. Babasının bulunması için yetkililer nezdindeki tüm girişimlerinin devlet tarafından reddedildiğini, babasını kaçıran arabanın plakasını vermelerine rağmen plakanın araştırılması taleplerinin “özel yaşamın gizliliği gerekçesiyle” reddedildiğini söyledi.

“Burada yargılanan babamın katilleri olmalıydı” diyen Tosun, “Bizi zamansız ve mekansız bıraktılar. Bizi soluk alamadığımız bir belirsizliğe mahkum ettiler” dedi.

Yargılanan hak sahibi Gamze Elvan savunmasına polisin attığı gaz kapsülüyle öldürülen kardeşi Berkin Elvan’ı anarak başladı, “Ben şanslıyım. Çünkü başına gidip karanfil bırakabileceğim bir mezar var. Ben şanslıyım çünkü kardeşimi vuran katillerden biri yargılandı.”

SEGBİS kayıt sistemindeki sorun nedeniyle iki dakika ara verildi. Duruşma altı dakika sonra yeniden başladı.

Beyanda bulunan dördüncü hak sahibi Sinan Arslan olay günü gözaltına alındığı sırada nasıl darp edildiğini anlattı. Kendisini darp eden polis memurunun, “Benim çocuğum hasta ben seninle uğraşıyorum” dediğini söyledi. Arslan’ın “Böyle bir adamın yetiştirdiği çocuktan ne hayır gelir?” demesi üzerine hakim, “Kişisel kanaatte bulunma. Savunmanı yap” diyerek söz kesti.

Kürsüye gelen beşinci hak sahibi Kenan Yıldızerler 20 yıldır İHD’nin aktif bir üyesi olduğunu söyledi. “Bir insan İnsan Hakları Derneği’ne niye gider?” sorusunu tartışan Yıldızerler şöyle konuştu, “Çünkü devletin şiddetine, haksızlığına uğrayan insanlar devlet kurumlarında bulamadığı adaleti orada teşhir etmek için gider.”

Anayasal haklarını kullanmak için Galatasaray Meydanı’nda bulunduğunu söyleyen Yıldızerler’in yargının siyasi erkin baskısı altında olduğunu söylemesi üzerine hakim, “Savunmanın dışına çıkmayalım” diyerek söz kesti.

Savunma avukatının hakimin araya girerek savunmaya müdahale etmesine tepki göstermesi üzerine bir tartışma yaşandı. Hakim "Kimse söz almadan konuşmayacak. Söz almadan konuşan olursa duruşma salonundan atarım" dedi.

Avukat Levent Pişkin hakimin uyguladığı, yargılanan hak sahiplerine olay anındaki görüntülerinin gösterilerek açıklama yaptırılması usulünün hukuka aykırı olduğunu söyledi. Pişkin’in itirazının reddi üzerine, Yıldızerler “Yerlerde sürüklenen annelerin fotolarını niye göstermiyorsunuz?" dedi.

Bu sırada, izleyici sıralarında bulunan CHP Milletvekili Mahmut Tanal yüksek sesle, “Hakim oldunuz diye hukukun dışına çıkamazsınız!” dedi. Çıkan uğultu üzerine hakim duruşma salonuna güvenliklerin çağrılması ve salonun boşaltılması talimatı verdi. “Salon boşaltılana kadar devam etmeyeceğim” dedi. Salona birkaç çevik kuvvet polisi girdi. Kısa süre sonra salon boşaltıldı. Avukatlar mahkeme koridorunda durum değerlendirmesi yaptı.

Hakimin düzenlediği, milletvekili Mahmut Tanal’ın salona alınmaması yönündeki yazılı talimat Mahmut Tanal’la paylaşıldı. Tanal’ın eline aldığı belgeyi geri vermek istememesi üzerine, güvenlik şefi olduğu değerlendirilen takım elbiseli yetkili, belgeyi Tanal’ın elinden almaya çalışarak belgeyi yırttı.

Kapıdaki bir yetkili salona girmek isteyen avukatlara, "Mahkemenin düzeni bozulduğu için Hakim Bey birazdan çağıracak" dedi. Kapıdaki bir güvenlik yetkilisi koridordaki avukatlara “Siz buraya şov yapmaya gelmişsiniz” dedi.

Salonun kitlenen kapısı tekrar açıldı. Duruşma yeniden başladı. “Vicdani kanaatinize göre hüküm kurarken objektiflik ve tarafsızlığını yitirmeyin. Duygusal davrandınız.” ifadelerini kullanan Av. Levent Pişkin’in sözünü kesen hakim, “Talebi alabilir miyim? Savunma yapıyor olmanız saatlerce konuşmanız anlamına gelmez" dedi.

Söz alan avukat, hakimin duruşmadan çekilmesini talep etti. Hakimin, yargılamanın siyasi etki altında olduğunu söyleyen yargılanan hak sahibinin sözünü kesmesine atıfla, “Davanın siyasi etkiyle açıldığını ben de söyleyebilirim, müvekkilim de söyleyebilir” dedi.

Talebin reddi üzerine, reddi hakim talep edildi. Hakim, bu talebi yargılamayı uzatmaya yönelik olduğu gerekçesiyle reddetti ve yargılamaya devam etmek istedi.

Av. Pişkin ve savunma avukatları, hakimin reddi talebinin reddedilmesi kararına itirazlarını değerlendirmek üzere dosyanın yetkili ağır ceza mahkemesine gönderilmesi gerektiğini bu nedenle duruşmaya devam edemeyeceğini söylediler. Avukat Pişkin, hakimin duruşmaya devam etme konusundaki ısrarının dahi reddedilmesi için bir sebep teşkil ettiğini söyledi. Hakim “Dilekçe yazarsınız. Beş dakika içinde ya sanık savunmaları devam edecek ya da salonu boşaltırsınız. Bana kanun öğretmeyin Avukat Bey! İsterseniz savunma yapmayabilirsiniz" dedi. Bir avukatın “Kanunu okuyalım” demesi üzerine hakim salonu terk etti. Salonda yeniden bir uğultu oluştu. Avukatlar da salonu terk ettiler.

Verilen aranın ardından salona sadece bir avukat geri döndü. Hakim, avukatların salonda bulunmamasını, duruşma tutanağına geçirerek yargılamayı sonlandırdı.

Davanın bir sonraki duruşması 24 Kasım 2021 saat 10.30’da görülecek.

Cumartesi Anneleri’nin 700. buluşmasına katıldıkları için “kanuna aykırı toplantı ve yürüyüşlere silahsız katılarak ihtara rağmen kendiliğinden dağılmama” suçlamasıyla yargılanan 46 kişinin İstanbul 21. Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılandıkları davanın üçüncü duruşması 24 Kasım 2021’de görüldü.

Duruşma Öncesi
Duruşma salonuna açılan koridorun başındaki turnikede bekleyen güvenlik görevlisinin, kapı önünde duruşmayı izlemek üzere bekleyen kişilere “izleyici alınmayacak, gazeteciler girebilir” dediği görüldü.

Duruşma, çok sayıda izleyici ve avukat katılımına rağmen düşük kapasiteli, (sol tarafındaki beş izleyici sırasının çıkartıldığı), 25 izleyici kapasitesiyle sınırlı 17.  Ağır Ceza Mahkemesi solunda görüldü.

Salonun kapısı yarım saatlik gecikmeyle açıldı.  Hakim, salon kapısı açıldıktan 1 saat 44 dakika sonra salona geldi.  

Yaklaşık 35 avukat ve 27 yargılanan hak sahibi alındıktan sonra dolan salona, izleyicilerin izdiham halinde alınmasına izin verildi. Fazla sayıda avukatın sanık ve avukat sandalyelerini doldurması nedeniyle yargılanan hak sahipleri ve içeri girebilen izleyiciler salonun izleyicilere ayrılan kısımlarına oturdular. Salondaki sıkışıklık nedeniyle bazı sandalyelere birden fazla kişinin oturmak durumunda kaldığı ve en az 10 izleyicinin ayakta kaldığı görüldü.

İzleyiciler
Duruşmayı basından Artı TV, Mezopotamya Ajansı, Evrensel, Diken, Deutsche Welle (DW) Türkçe, Jin News; sivil toplum alanından Hafıza Merkezi, Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA), Eşit Haklar içi İzleme Derneği, Türkiye İnsan Hakları Vakfı (THİV) ve Hrant’ın Arkadaşları, Cenevre merkezli Dünya İşkenceyle Mücadele Örgütü Avrupa Ofisi temsilci ve siyasi partilerden CHP, HDP ve TİP milletvekilleri izledi.

Ayrıca; Bursa Barosu, Mardin Barosu, Batman Barosu, İstanbul Barosu, Urfa Barosu temsilcileriyle Diyarbakır Barosu İnsan Hakları Merkezi ve yönetim kurulu üyeleri duruşmada hazır bulundular.

Yargılama
Avukatların Beyanları ve Derhal Beraat Talebi
Duruşmadaki beyanlar SEGBİS sistemiyle kayıt altına alındı.

Besna Tosun’un avukatı ve Batman Barosu Başkanı Erkan Şenses şöyle konuştu:

“Saat 10.30 dan beri pandemi şartlarında bekliyoruz. 2 saat 10 dakika bekledik. Bu geç kalma artık Türkiye yargısının sistematik sorunu geldi. CMK’ya göre kimlik tespiti hakim tarafından yapılması gerekirken mübaşir tarafından yapılmıştır.”

Av. Şenses, AİHM’in “Ataman v. Türkiye” kararı kapsamında Bakanlar Komitesi tarafından Türkiye’yi Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu bağlamında izleme sürecine tabi tuttuğunu, kanunun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne uygun hale getirilmesini talep ettiğini vurguladı. Sözleşmede “barışçıl” ve “barışçıl olmayan” ayrımı bulunurken Türkiye’de uygulanan kanunda “legal” “illegal” tarifinin bulunduğuna dikkat çekti. Düzenlenen iddianamede suçun hukuki nitelendirilmesinin yapılmadığını belirtti. Yargılanan hak sahiplerinin derhal beraatını talep etti.

Beyanlar sırasında hakim kalemle not aldığı görüldü.

Diyarbakır Barosu Yönetim Kurulu Üyesi Av. Diyar Çetedir, iddianamede eylemler hakkında “izinsiz gösteri” ifadesinin kullanıldığını ancak 2911 sayılı kanunda bir iznin değil bildirimde bulunma fiilinin bulunduğuna dikkat çekti. Savcının buna rağmen izin kavramını kullandığını vurguladı.

Dosya içeriğine göre polisin eylemden sosyal medya kanalıyla haberdar olduğunun belirtilmesinden hareketle bildirim şartının da yerine getirildiğini ancak savcının bunu değerlendirmediğini söyledi. Demokratik hakların kullanımı idarenin salt tasarrufunda olan bir durum olmadığını ifade eden Av. Çetedir etkinliği yasaklayan Beyoğlu Kaymakamlığı hakkında “görevi kötüye kullanma” suçlamasıyla suç duyurusunda bulunulmasını talep etti.

Mardin Barosu’ndan Av. Leyla Saruhan kaybedilen yakınlarını arayan yargılanan hak sahiplerinin mağduriyetlerin giderilmesi için yargı sistemi işlemezken hak sahiplerinin yargılanmaları için yargı sisteminin çok hızlı işlediğini vurguladı.

Söz alan avukat Meriç Eyüboğlu şöyle konuştu:

“Biz geçen duruşmada da 2,5 saat beklemiştik. Siz eleştirilerimizi iletmiştik. Bugün de 2 saat 15dk bekledik. Sesimizin duyulmaması canımızı sıkmaktadır. Duruşma saatini daha geç bir saate verebilirsiniz. Tek duruşma olan bir günde bunca insanı bu kadar küçük bir salonda 2 saat 13 dakika bekletmek…. Lütfen bu yargılama devam edecekse bunu bir daha yaşamayalım. Duruşmayı 12.00’ye verelim.”

Hakim, “küçücük bir salonda” 2 saat 13 dakika kendisinin gelmesini beklediklerini vurgulayan Eyuboğlu’nun sözünü, “Talebiniz?” diyerek kesti.

Av. Tuğçe Duygu Köksal kalem memurunun salonda olması nedeniyle sanık ve avukatların bilgilerinin daha önce alınarak hak sahiplerinin bekletilmesinin önüne geçilebileceğine dikkat çekti. “COVID sürecinde bu kadar küçük bir salonda 29 kişinin ifadelerinin alınmasına gerek yoktur” dedi.

Söz alan avukat Ömer Kavilli, “AİHM kararlarında yargıcın avukatları duruşmaya saatinde kabulü kararı çerçevesinde” hakimden duruşmayı niçin vaktinde başlatmadığını açıklamanızı talep etti.

Savcı duyulması güç bir ses tonuyla “yasa ve usul” gerekçesiyle taleplerin reddini istedi.

Söz alan avukat savcıyı kastederek “İddia makamındaki Adalet Bakanlığı memurunun” Budapeşte İlkelerini çiğnediğini ileri sürdü. Savcının hukuki taleplerin yasal dayanaklarının açıklanması gerekliliğini vurguladı. Savcının açıklama yapmaması halinde başsavcının duruşma salonuna çağırılarak ondan görüş alınmasını talep etti.

Hakim, “Usul ve yasaya aykırılık konusunda açıklama” talebinin “Usul ve yasaya aykırılık nedeniyle” reddine karar verdi. Diğer talepleri de reddetti. Hakimin “[duruşmanın] zamanında yapılma talebinin CMK’da düzenlenmediğinden reddine” ifadesini kullandığı sırada salonda kahkahalar duyuldu. Hakim, “Talepte bulundunuz karar veriyorum. İtiraz yolu varsa yaparsınız” dedi. Avukatların itirazları sırasında araya girdi, “Duruşma düzenini bozmayın. Söz vermeden kimse konuşmasın” dedi.

Söz alan bir avukat, hakimin temsil ettiği mahkemeden, hakimin şahsı hakkında suç duyurusunda bulunmasını talep etti.

Av. Meriç Eyüboğlu şöyle konuştu:

“Geçen duruşmada aynı tartışmaları yaptık. Beklettiniz, ifadeler sırasında taleplerimizi reddettiniz. Usul kurallarını bütünüyle çiğneyerek devam etme kararı aldınız.

Biz iki celsedir sizin duruşmalarınızı takip edenler olarak sizin usul kurallarını doğru işletmediğinizi, tarafsız olmadığınızı, ön yargılı olduğunuzu, gerekçe belirtmeksizin reddinizin tarafsız olmadığınızı gösterdiğini ifade ediyorum.”

Söz alan bir başka avukat geçen celse sonrasında ağır ceza mahkemesine verilen, hakimin reddi talebini içeren farklı içeriklere sahip iki dilekçeden yalnızca birisine cevap geldiğini söyledi. İki dilekçenin içerikleri farklı olması nedeniyle iki farklı cevap gelmiş olması gerektiğini vurguladı.

Söz alan avukat Av Ömer Kavilli şöyle konuştu:

“Bu kürsüye hakim olarak oturdunuz. Biraz önce savcıdan bir şey sordunuz. Savcının ne söylediğini salon duymadı. Sonra savcının sözünü siz açıkladınız. Savunma makamından bir kişinin sözü duyulmuyor dendiğinde seslerini yükseltmediniz. Taraflı davrandınız.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu kararı gereği savcıdan yeniden mütalaa almanızı istedim.  Sormadığınız gibi, siz bu konuda bile niye sormadığınızın gerekçesini açıklamadınız. Kararlar gerekçeli olmalıdır kuralını çiğnemekten korkmadınız. Sizin AKP partisiyle bir ilginiz var mıdır? Diye sormak istiyorum.”

Av. Efkan Bolaç “Geldiğimiz noktada sizinle bu davayı yürütmek istemiyoruz. Reddi hakim kararı reddedilmiş olabilir. Çekilmenizi istiyoruz. Çekilin.” dedi.

Söz alan bir diğer avukat reddi hakim talebi olması nedeniyle hakimin yeni bir oturuma başlamaması gerektiğini söyledi.

Bursa Barosu’ndan Av. Cahit Cahit Kırkazak hakimin tüm talepleri “paşa gönül” standartlarına göre reddettiğini, mecelledeki “emin olma” standardını sağlamadığını ileri sürdü.

Talepler hakkında hakimin görüş istediği savcı taleplerin “usul ve yasaya göre” reddini istedi. Av. Kavilli’nin “İtirazım var” demesi üzerine hakim “Söz vermiyorum” dedi. Av. Kavilli bunun zapta geçirilmesini istedi.

Hakim, “Avukatın CMK 216/2 uyarınca mütalaaya itiraz talebi için söz alma talebinin mütalaaların hepsine karşılık tekrardan söz istemiş olması dikkate alınarak” sanık avukatına söz verilmediğini zapta geçirdi.

Av. Kaleli, bu kez bir başka usul talebi olduğunu dile getirdi:

“Dosyada hakimin reddi konusunda birden fazla talepte bulunan avukat olduğunu, bir kısmının itirazının üst mahkemeye gönderildiğini size belirtti. Oradan anlamanız gereken şuydu, diğer avukatların hakimi red beyanları ve talepleri sizin tarafınızdan görmezden gelinerek gönderilmedi. Hakimin reddine ilişkin kararlar itiraza tabidir.  Açık hükme rağmen ret talebini geçiştiren kararınızı tebliğ etmeyi reddettiniz. Görevinizi yapmadınız. Ama zapta geçerken ret talebinin reddinin kesinleştiği anlaşıldı diyerek gerçeğe aykırı beyanda bulundunuz.”

Tartışmalar sırasında savcının beyan sahipleriyle göz teması kurmadığı, önündeki evraklara ve bilgisayar ekranına baktığı görüldü.

Av. Kaleli, hakim ve savcı hakkında, “hakimlik makamından suç duyurusunda bulunulmasını” talep etti. Savcıyı da dosyayı incelmeden duruşmaya çıktığı için reddettiklerini söyledi, “Keyfi, hayali, sadece amirlerine yaranmak isteyen şahısların suç işediğini düşünüyor, reddediyoruz. Kiminle nasıl bir bağınız var bilemeyiz ama hukukla ve dosyayla alkanız yoktur.” dedi.

Hakim talepler hakkında kararını gerekçe göstermeden yineledi, “Usul ve yasaya aykırılık nedeniyle reddine.”

Avukatların salonu terk etmesi üzerine hakim duruşmaya beş dakika ara vererek salondan ayrıldı. 13 dakika sonra geri geldi.

Salonda yalnızca bir avukat, yargılanan hak sahipleri ve izleyiciler kaldı.

Hakim, yargılanan hak sahiplerinin pandemi koşullarında sağlık riski oluşturacağı yönündeki itirazlarına rağmen, duruşma salonunun kapısının kapatılması talimatı verdi. Kapı kapatıldı. Hakim kararını açıkladı.

Karar
Hakim ikisi duruşmaya vaktinde gelen ancak salonun çok kalabalık olması nedeniyle, sahip oldukları sağlık sorunları gerekçesiyle ayrılan hak sahipleri olmak üzere duruşmada bulunmayan 10 hak sahibinin zorla getirilmesine karar verdi.

Bir sonraki duruşma 23 Mart 2022'de saat 13.30’da görülecek.

Cumartesi Anneleri’nin 700. buluşmasına katıldıkları için “kanuna aykırı toplantı ve yürüyüşlere silahsız katılarak ihtara rağmen kendiliğinden dağılmama” suçlamasıyla yargılanan 46 kişinin İstanbul 21. Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılandıkları davanın beşinci duruşması 21 Eylül 2022’de görüldü.

Duruşma öncesinde adliye bahçesinde gerçekleştirilmek istenen basın açıklamasına polis izin vermedi. Basın açıklamasında bulunan kişileri çember halinde polis kordonuna aldıktan sonra fiziksel şiddet kullanarak müdahalede bulundu. Müdahale sonrasında adliye önünde dakikalar süren arbede yaşandı. Bir hak sahibinin, sosyal medya hesabında paylaştığı görsellerde polis görevlilerinin müdahale sırasında bileklerine tırnaklarını geçirdiklerini ifade ettikleri görüldü. Açıklamaya katılanların barışçıl protesto çizgisi dışına çıkacak bir aktivitesi görülmedi.

İzleyiciler

Adliyenin en büyük salonunda görülen davayı Diken, Evrensel Gazetesi, MLSA, Expression Interrupted, İstanbul Barosu İnsan Hakları Merkezi temsilcileri ve Van Barosu’nu temsilen bir yönetim kurulu üyesi izledi. Ayrıca ABD Konsolosluğu temsilcileri de duruşmayı izleyenler arasındaydı.

Yargılama

Hakim, güvenlik birimlerinin yaşananlar nedeniyle duruşmanın kapalı yapılması talebinde bulunduğunu ancak duruşma sırasında herhangi taşkınlık ve ses yapılması, izleyici sıralarından ses gelmesi halinde duruşmayı kapalı yapacağı uyarısında bulundu.

Avukatların ve yargılanan hak sahiplerinin mikrofonlarının kısık olması nedeniyle, hakim dışında konuşanların sesleri, izleyici sıralarından güçlükle duyulabildi.

Hakim “Savunma yapmak istemiyorsanız, bu susma hakkını kullandınız şeklinde kayda geçsin. Savunma yapmayanlar hakkında zorla getirme kararı çıkarırım.” dedi. Hakimin sözleri üzerine izleyici sıralarından bazı tepkiler yükseldi. Bunun üzerine hakim “Arkadan ses gelirse çıkarırım demiştim. Ses çıkmayacak arkadan!” dedi.

Hakim, avukatlara “Siz şunu mu diyorsunuz, buraya daha fazla sanık gelecekti, yaşananlardan dolayı gelemedi mi diyorsunuz?” sorusunu yöneltti. Tekrar, “Savunma yapacak mısınız, yapmayacak mısınız? Savunma yapacak mı sanıklar?” diye sordu.

Bir savunma avukatı, duruşmadan hemen önce hak sahiplerine yönelik fiziksel müdahaleyi gerçekleştiren polislerden birinin içeri girdiğini, bu nedenle salona gölge düştüğünü vurguladı. Hakim, cevaben “Benim odama gelseydi gölge düşebilirdi. Benim odama gelmedi.” dedi.

Hakim “Savunma yapmak istemeyenler gelmek zorunda değillerdi. Buraya gelip biz savunma yapmadan çıkacağız deme lüksünüz yok.” dedi. Zorla getirme kararı vermesi halinde de kimsenin sanıkları zorla getirmesinin söz konusu olmadığını, söyledi. “Altı üstü karakoldan aranıyorsunuz. Susma hakkınız var. Savunma yapmak zorunda değilsiniz.” dedi. Cevap veren avukatın söyledikleri tam olarak duyulamaması nedeniyle anlaşılamadı.

Hakim, “CMK’da psikolojimiz el vermiyor diye bir kısım yok. Savunma yapmak istemiyorsanız zapta geçelim.” dedi.

Salonda bulunan yargılanan hak sahiplerinin kimlik tespitine geçildi.

Ahmet Karaca, ifadesinde “Dışarıdaki olaylar sebebiyle avukatımla görüşemedim. Avukatımla konuşup savunma yapmak üzere süre talep ediyorum” dedi. Karaca’yı izleyen hak sahipleri de aynı beyanda bulundular. Beyanda bulunan bir diğer yargılanan hak sahibi, avukatı Gülseren Yoleri’nin gözaltına alınmış olduğunu söyledi.

Hakim, salondaki polislerin dışarı çıkarılması talebi üzerine, “Duruşma salonu herkese açıktır. Taşkınlık yapmayan kimseyi dışarı çıkarmam. Buradaki güvenlik arkadaşlarımız adliyenin güvenliğini sağlamakla mükellefler. (…) Dışarıda güvenlikler bekleyebilir. İçeri giren kimseyi de taşkınlık yapmadığı sürece dışarı çıkarmam.” dedi.

Avukatların duruşmadan hemen önce gerçekleşen gözaltılar hakkında konuşması üzerine hakim şöyle konuştu:

“Sanıkların özel hayatında, yargılama konusu dışında katıldıkları hiçbir eylem bu yargılamanın konusunu oluşturmuyor. Dışarıdaki eylemden dolayı mağdur olduğunuz bir olay varsa savcılığa suç duyurusunda bulunabilirsiniz. Açılacak dava buraya düşerse onu burada tartışırız. Yargılamanın konusu iddianameyle sınırlıdır.

Siz de bilirsiniz. Kamu güvenliğinin gerekli gördüğü hallerde duruşma kapalı yapılır. Bu kararı hakim kendi vermez. Tutanak tutulur hakime söylenir.  Ben şu an bir güvenlik riski görmediğim için duruşmayı açık yapıyorum.”

Avukatın konuştuğu sırada sözünü kesen hakim, “Sözümü kesmeyin, ben sizin sözünüzü kesmiyorum” dedi. Bunun üzerine avukat “Kestiniz işte” dedi. İzleyici bölümünden uğutular yükseldi. Hakim “Bana sataşırsanız ben karşı çıkarım” dedi.

Söz verilen avukat, “İnsanlar savunma için geldiklerinde, duruşmaya girerken, adliyeye girerken gözaltına alınmışlar. Siz bunu özel hayat olarak nitelendiriyorsunuz.” dedi. Hakim, “Avukat bey, farkındaysanız savunma almadık.” dedi. Avukatla hakim arasındaki diyalogda avukatın, hakimin siyasal karar verdiğini söylemesi üzerine hakim “Şu an bana hakaret ediyorsunuz, bir mahkemeye siyasal karar veriyorsunuz demek mahkemeye hakarettir.” Dedi. Avukat, cevaben sözlerinin hakaret değil eleştiri olduğunu söyledi.

Bir diğer avukat hakime hitaben “Sizden önceki hakimle çok gergin duruşmalar yaşadık. Umarım sizinle yaşamayız. Hem sanıklar hem bizim açımızdan.  Hepimiz için güvenlik sorunu olan; burada böyle terör estirmelerine sebep olan İçişleri Bakanı’nın bizzat kendisidir. İçişleri Bakanı herkesi hedef gösterirken avukatı da döver.” dedi. Avukatın eleştirilerini sıraladığı sırada hakim söz keserek avukata bir talebi olup olmadığını sordu.

Avukat, “Hem müvekkillerimiz hem gözaltına alınan üç meslektaşımız açısından, onları işkenceyle gözaltına alan polislerden şikayetçiyiz” dedi.

Karar
İstanbul 21. Asliye Ceza Mahkemesi kararında; savunma yapamayan sanıklara savunma yapmaları için son kez süre verilmesine, Van Barosu’nun katılma talebinin ve müdahalede bulunulan polisler hakkında suç duyurusu talebinin reddine karar verdi.

Davanın bir sonraki duruşması 3 Şubat 2022 saat 14.00’te görülecek.