Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Ön Yargılama Dairesi bu hafta başında, UCM Savcılığı’nı Afganistan’daki silahlı çatışmalar sırasında işlenen savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar hakkındaki soruşturmalara devam etmesi için yetkilendiren bir karar çıkardı.

Uluslararası Af Örgütü Güney Asya Bölgesel Direktörü Yamini Mishra kararın ardından yayımladığı açıklamada şunları kaydetti:

“UCM’nin bu hafta aldığı karar, Taliban ve onunla bağlantılı Hakkani Ağı tarafından işlenen suçların mağdurları başta olmak üzere Afganistan’da uzun zamandır beklenen adalet adına bir ölçüde umut tazeledi. UCM Savcısı, çatışmanın tüm tarafları hakkında soruşturmalar başlatmak için bu fırsatı kullanmalıdır.”

“UCM Savcılığı ileriye dönük olarak, daha güçlü failleri soruşturmanın UCM açısından daha zorlayıcı veya kaynak yoğun olacağı gerekçesiyle vakaları şimdiye kadar ikinci plana atılan belirli mağdurlara seçici yaklaşımını da acilen gözden geçirmelidir. Ayrıca, UCM Savcılığı’nın geçen yıl kayda değer ölçüde gönüllü katkılar ve geçici personel aldığı göz önünde bulundurulursa, varsayıma dayalı herhangi bir bütçe gerekçesi de artık geçerli değildir. Bu kaynakların bir kısmı, Afganistan’da kapsamlı bir soruşturmaya ayrılmalıdır” diyen Mishra sözlerini şöyle sonlandırdı:

“UCM Savcılığı, Afganistan’daki çatışmaların tüm mağdurları için adaleti sağlamak adına Afgan Ulusal Güvenlik Güçleri ile Amerika Birleşik Devletleri ordusu ve CIA dahil güçlü aktörlere karşı soruşturmaları ikinci plana atan, açıkça seçici yaklaşımını gözden geçirmek zorundadır.”

Arka Plan

20 Kasım 2017’de UCM Savcılığı, Afganistan’daki duruma yönelik bir soruşturma açmak için yetki talep etti. 5 Mart 2022’de UCM Temyiz Dairesi resmen yetki verdi ancak bu yetki ay içinde tekrar ertelendi.

27 Eylül 2021’de Savcı, Roma Statüsü Madde 18(2) kapsamında soruşturmasına devam etmek için Ön Yargılama Dairesi’nden yetki istedi. UCM Savcısı beyanında, “Savcılığın Afganistan’daki soruşturmalarını Taliban ve İslam Devleti Horasan Eyaleti (İD-H) tarafından işlendiği iddia edilen suçlar üzerinde yoğunlaştırmaya ve soruşturmanın diğer yönlerini ikinci plana atmaya karar verdiğini” belirtti.

Uluslararası Af Örgütü 5 Ekim 2021’de yayımladığı kamuoyu açıklamasında, UCM Savcısı’nın yaklaşımının Savcılığın meşruiyetini tehlikeye attığını ifade etti ve Afganistan’da çatışmanın tüm taraflarına yönelik eksiksiz bir soruşturma yürütülmesi çağrısı yaptı.

31 Ekim 2022’de UCM Ön Yargılama Dairesi, Savcılığa, UCM Savcılığı’nın 2017’deki soruşturma açma talebinde saptadığı “iddia olunan tüm suçlar ve aktörler” hakkındaki soruşturmaya devam etme yetkisi verdi.

Uluslararası Af Örgütü; Afgan Ulusal Güçleri, ABD ordusu ve Taliban tarafından işlenen uluslararası hukuk kapsamındaki suçlara ilişkin çok sayıda vakayı belgeledi.