Uluslararası Af Örgütü (UAÖ) bugün bir açıklama yayımlayarak, Amazonların daha fazla zarar görmesinin engellenmesi için Brezilyalı yetkililerin yağmur ormanlarında yasadışı yangınlar çıkaranların soruşturması ve yargılaması gerektiğini söyledi. UAÖ, bugün internette başlattığı kampanya ile Devlet Başkanı Jair Bolsonaro ve hükümeti üzerinde baskı oluşturarak, yerli halklara ait toprakların ve doğal kaynakların daha sıkı bir şekilde korunmasını sağlamayı amaçlıyor.

UAÖ Genel Sekreteri Kumi Naidoo konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “Amazonlardaki feci yangınlar, yasadışı ağaç kesimi ve toprağa el koyulmasıyla ilgili daha büyük bir krizin belirtileridir. Brezilya, kağıt üstünde yerli toplulukların ve doğal kaynakların korunması konusunda son derece sıkı yasalara sahip. Ancak Başkan Bolsonaro söz konusu koruma kanunlarını etkin bir şekilde zayıflatarak bugün tanık olduğumuz felaketlere kapı araladı” dedi. 

 “Devlet Başkanı ormanda ağaç kesimi yapılmasını yasaklayan geçici bir kararnameyi imzaladı, ancak bu durum yangın tehlikesini ortadan kaldırmıyor çünkü Bolsonaro şimdiye kadar toprağa el koyma amacıyla yasadışı ağaç kesimi yapılmasını engellemek için çok az şey yaptı” diyen Naidoo, sözlerini şöyle sürdürdü:

 “Brezilya yetkilileri, bu feci yangınların sorumlularını zaman kaybetmeden soruşturmalı ve yargılamalıdır. Yoksa, Başkan Bolsonaro’nun görev süresi boyunca ormanların durumunun daha da kötüye gitmesine tanıklık edeceğiz.”

29 Ağustos’ta, Başkan Bolsonaro, hükümetin ormanlardaki krize müdahale adımlarının bir parçası olarak belirli bölgelerin arazi açmak için yakılmasını 60 günlüğüne yasaklayan bir kararnameyi yürürlüğe koydu. Ancak Brezilya ulusal çevre ajansında çalışan ve kimliğinin gizli tutulmasını isteyen bir yetkili, UAÖ’ye, bu kararnamenin durumu pek fazla değiştirmeyeceğinden endişe ettiğini çünkü mevcut yasaların son zamanlarda çıkan yangınları zaten yasakladığını söyledi.

Sivil toplum örgütlerinin ve yerel yetkililerin verdiği bilgilere göre yangınları çıkartanlar, genellikle, yerel çiftçiler ve siyasetçiler tarafından Yerlilerin toprakları üzerinde belirli büyüklükteki arazileri işgal etmeye cesaretlendirilen kişiler.

Amazonlardaki ormanlar çoğunlukla aynı yöntemlerle meralara dönüştürülüyor. Ormanda belirli büyüklükte yerler tespit ediliyor, bu bölgeye yasadışı bir şekilde el konuyor, ağaçlar kesilerek bölge ağaçsız bırakılıyor, sonrasında da (aynı bölgede defalarca olmak üzere) çim ekilmeden ve besi hayvanları getirilmeden önce yangın çıkartılıyor. 

UAÖ 23 Ağustos’ta Mato Grosso eyaletinde Yerlilere ait Manoki topraklarında çıkan bir yangına tanıklık etti. Orman içinde yanan bölge çitlerle çevrildi. Manoki liderleri UAÖ’ye yangının hayvanları otlatmak için mera oluşturma amacıyla çıkartıldığını düşündüklerini söylediler.

 Brezilya hükümetine koruma kanunlarını uygulama ve mali destek sağlama çağrısı yapıyoruz

Kumi Naidoo, “Ordunun yanan bölgeye gönderilmesi ve kısa süreli bir yasağın uygulanması çok daha büyük bir sorunun ancak geçici çözümleridir. Brezilya, yangınlarla mücadele etmenin ötesinde, yasalarını uygulamalı, koruma altındaki topraklara ve yerli halklara ait topraklara yasadışı şekilde el koyulmasının önüne geçmek için bu alanları daha yakından takip etmeli ve korumalı, insan hakları ihlallerinden sorumlu olanları da soruşturmalı ve yargılamalıdır” değerlendirmesinde bulundu.

UAÖ Nisan 2019’dan bu yana Brezilya Amazonlarında Yerlilere ait dört bölgeyi ziyaret etti. Bunlar Rondonia eyaletinde yer alan Karipuna ile Uru-Eu-Wau-Wau, Para eyaletindeki Arara ve Mato Grosso eyaletindeki Manoki bölgesiydi.

UAÖ’nün görüştüğü uzmanlar ve yerliler, yerli halkların topraklarını koruyan ve doğal çevreyi koruma altına alan yasaların uygulanmamasına kızgın olduklarını söylediler. Ayrıca, devletin toprağa yasadışı şekilde el koyulmasını ve ağaç kesilmesini önlemek ve durumu takip etmek için sürdürdüğü gözetim faaliyetlerinin son aylardaki bütçe kesintileri nedeniyle zayıfladığını ifade ettiler.

Ziyaret ettiğimiz yerlilere ait dört bölgede ağaç kesim oranı, 2018’in aynı dönemine kıyasla yüzde seksen daha yüksekti. Yerli toplulukların liderleri bazı yerlerde atalarından kalan toprakları savundukları için ölüm tehditleri bile aldıklarını söylediler.

Rondonia eyaletinde Brezilya’nın ulusal çevre ajansında çalışan ve kimliğinin gizli tutulmasını isteyen bir yetkili UAÖ’ye “eğer denetimden sorumlu daha fazla çalışanımız olsaydı işler bu noktalara gelmezdi” dedi.

Manoki yerlilerinden bir erkek, UAÖ’ye, kimliğinin gizli tutulması şartıyla şunları aktardı: “IBAMA [Brezilya’nın en önemli çevre ajansı] buraya gelmeyi bıraktı. Nedenini bilmiyorum. Yasadışı ağaç kesiminin yapıldığı koordinatları gösteren raporlar hazırladık ve IBAMA’ya gönderdik. Yine de artık [buraya] gelmiyorlar.”

Brezilya hükümetinin Yerli halklarla ilgili çalışmalar yürüten vakfı FUNAI ve çevre ajansı IBAMA’nın bütçelerinde bu yıl çok yüksek kesintiler yapıldı. Hükümetin açıkladığı verilere göre, FUNAI tarafından Yerli toprakların korunması için bu yıl 18 Ağustos’a kadar harcanan miktar 2018’in aynı dönemine kıyasla yüzde on azaldı.  Uluslararası basın, IBAMA’nın toplam bütçesinin ise yüzde 25 azaldığını bildirdi.

 “Bu hem bir insan hakları krizi hem de bir çevre krizidir” diyen Kumi Naidoo, sözlerini şöyle sonlandırdı: “Uzun vadede tek çıkış yolu, ağaç kesimi ve toprağa yasadışı şekilde el koyulmasıyla mücadele etmekle sorumlu sivil yetkililerin güçlendirilmesidir.”

“Brezilya, Amazon yağmur ormanları için, Amazonları evi bilen insanlar için ve iklim dengesi açısından Amazonlara ihtiyacı olan hepimiz için yasadışı şekilde toprağa el koyulmasına ve ağaç kesimine karşı daha kararlı bir mücadele yürütmelidir.”